دانشمندان و متخصصان میگویند فرستادن جونو به مدار مشتری سخت ترین کاری است که تا کنون ناسا به آن دست زده است. به همین دلیل هلهله و شادمانی که هفته گذشته و در پی رسیدن این کاوشگر به سلامت به مدار مشتری و بعد از طی مسافتی برابر با 1.8 میلیون مایل در طی 5 سال، هیچ تعجبی ندارد و در واقع این دستاورد تاکنون یکی از بزرگترین دستاوردهای ناسا و دانشمندان بوده است.

 زمانی که «جنیفر دلوان» مفسر اتاق کنترل ناسا با شادمانی گفت «جونو! به مشتری خوش آمدی». لحظه ای تاریخی و شگفت انگیز برای همه مهندسان و دانشمندانی بود که در این اتاق کنترل از خوشحالی به هوا میپریدند و دست میزدند. این صحنه ای بود که نه تنها دانشمندان و مهندسان ناسا، بلکه بسیاری دیگر از افراد را در سراسر کره زمین شادمان کرد. برای بسیاری این روز یک روز بزرگ بود و بی دلیل نبود که رسیدن جونو به مدار مشتری آن هم در سلامت کامل برای ساعاتی اولین ترند جهانی در شبکه اجتماعی توییتر شد.

در واقع ماموریت جونو یک نوع از خودکشی بود که تا پیش از این هرگز به آن اقدام نشده بود. موفقیت آن بیشتر شبیه به فیلم های علمی – تخیلی هالیوودی بود که در پس نگرانی های بسیار و مشکلات بزرگ در نهایت قهرمان داستان لبخندی ملیح را بر لبان مخاطب مینشاند.

هدف جونو چیست؟ به سادگی: حل معمای بزرگی که در زیر ابرهای پر جوش و خروش غول منظومه شمسی یعنی مشتری پنهان شده است. مشتری از روی سطح زمین نیز حتی با چشم غیر مسلح قابل رصد است اما با این همه دانشمندان اطلاعات بسیار اندکی از این غول بزرگ گازی دارند. غول بزرگی که یکی از شگفت انگیز ترین شفق های قطبی را در منظومه شمسی دارد.

جالب است بدانید که میتوان هزار سیاره به اندازه زمین را در طول خط استوای مشتری قرار دارد و گردش این سیاره به دور خورشید 12 سال زمینی به طول می انجامد. میدانیم که جزم اصلی این سیاره تشکیل شده از هیدروژن و هلیوم است اما هر چیز دیگری به غیر از این ها در زمره نادانسته های ما و اسرار سیاره مشتری است.

جونو که اولین کاوشگری است که با استفاده از انرژی خورشیدی توانسته است مسافتی به این طویلی را در عمق فضا طی کند، با رسیدن خود به مدار مشتری قرار است این اسرار را برای ما رمزگشایی کند. با همه مشقاتی که در این راه در انتظار این کاوشگر است.

جونو 890 میلیون یورویی نه تنها باید در برابر میدان فوق العاده شدید مغناطیسی مشتری مقاومت کند، بلکه باید در برابر نوسانات گرانشی این سیاره و همچنین آوار و اجسام فضایی نیز تاب آورد. مشتری نیز همانند همسایه خود زحل، توسط حلقه ای از گرد و غبار و سنگ احاطه شده. همانگونه که محقق ارشد تیم جونو میگوید: مشتری یک هیولا است، بی رحم است و بخششی ندارد و با سرعت بسیار زیادی به دور خود میچرخد و گرانش آن همانند گرانش یک قلاب سنگ است. همه چیز را پرتاب میکند: سنگ، غبار، الکترون و حتی اجرام بزرگ نظیر ستاره های دنباله دار. هر چیز که به آن نزدیک شود تبدیل به سلاح این سیاره خواهد شد.

در نتیجه تعجبی ندارد که بسیاری مشتری را «بزرگترین و بدترین» سیاره منظومه شمسی میدانند. اما جونو با شهامت که در تاریخ 5 آگوست سال 2011 به سلامت به این غول پر جنب و جوش رسیده است و اکنون در مداری که از قطب تا قطب مشتری ادامه دارد به دور آن میچرخد. ماموریت آن برای 20 ماه طراحی شده است و طی این مدت زمان جونو 37 بار به دور مشتری خواهد چرخید.

در زیر پوسته خارجی جونو که از جنس تیتانیوم است، 9 ابزار حساس و دقیق علمی قرار داده شده تا به آنچه که تا پیش از این هیچ کاوشگری نکرده است، اقدام شود: نگاه دقیق به قلب سیاره مشتری. این کاوشگر قرار است در فاصله 2600 مایلی بر فراز ابرهای مشتری حرکت کند. یعنی 3 هزار مایل نزدیک تر از هر کاوشگر و ماموریت دیگری.

البته این برای اولین بار نیست که دانشمندان سعی کرده اند به بزرگترین سیاره منظومه شمسی نزدیک شوند. 40 سال قبل کاوشگر Pioneer 10 ناسا به فاصله 81 هزار مایلی مشتری رسید و اولین تصویر نزدیک از مشتری را گرفت. این تصویر نشان داد که ظاهر خط خطی مشتری احتمالا ناشی از آب و هوای این سیاره است. این کاوشگر همچنین موفق شد نقطه قرمز بزرگ مشتری را رصد کند. یک گرداب بزرگ و غول آسا از فشار بسیار زیاد که شبیه به یک گردباد است و 3.5 برابر قطر زمین وسعت دارد.

از همه چیز مهم تر این ماموریت عظمت و بزرگی مگنتوسفر مشتری را نشان داد. میدان عظیم مغناطیسی که اطراف مشتری را فرا گرفته و مملو از ذرات باردار ناشی شده از خورشید، سیاره های همسایه و تشعشعات کیهانی است. از همان زمان دانشمندان این فرضیه را مطرح کردند که احتمالا در زیر ابرهای جوشان مشتری یک پوسته جامد وجود دارد که این مگنتوسفر را ایجاد کرده است. مگنتوسفری که به اندازه ای بزرگ است که اگر قابل رویت باشد به اندازه دو ماه کامل در آسمان و از سطح زمین دیده میشود.

شش سال بعد از Pioneer 10 نوبت به Voyager 1 و Voyager 2 رسید که شرایط آتشفشانی قمر درونی این سیاره یعنی Io را به همراه تصاویری از کوچکترین قمر آن یعنی اروپا ضبط کردند که نشان میداد این قمر سطحی یخ زده با اقیانوسی در زیر این سطح دارد.

بعد از آن در میانه سال های 1995 تا 2003 کاوشگر گالیله از مشتری نقشه برداری کرد. این کاوشگر قرار بود به قلب مشتری بزند اما در تنها یک ساعت فشار و حرارت زیاد جو مشتری به کلی از میان رفت.

اکنون اما جونو امیدهای ما را دوباره زنده کرده است. این کاوشگر به نزدیک ترین فاصله از هر کاوشگر دیگری به مشتری قرار دارد و دوربین رنگی آن که نام JonoCam را بر آن گذاشته اند از مناطق قطبی و ابرهای این سیاره عکاسی های دقیق و نزدیکی خواهد کرد. در عین حال ابزارهای علمی دقیق جونو دانسته های قبلی ما در مورد ترکیبات مشتری را پایش و اصلاح میکند. مشتری حجم بیشتری از سولفور، نیتروژن و سایر گازهای دیگر دارد - که وجود آنها در یک سیاره که اساسا بعد از تولد خورشید ایجاد شده انتظار میرود.

این موضوع ما را به پاسخ یک سوال بزرگ نزدیک میکند: مشتری چگونه و در کجا شکل گرفته است؟ یک نظریه میگوید که این سیاره در نزدیکی خورشید تولد یافته و بعدا طی چندین میلیون سال به مکان فعلی خود منتقل شده است. صحت این نظریه به زودی مشخص خواهد شد.

جونو همچنین قرار است در مورد سیستم آب و هوای مشتری نیز اطلاعات زیادی به ما بدهد. اطلاعاتی که به تکمیل درک ما از سیستم آب و هوای زمین کمک زیادی خواهد کرد. اما مهمترین ماموریت جونو مربوط به تمرکز بر روی مگنتوسفر مشتری است.

از زمان ماموریت Voyager میدانیم که حلقه ای مه مانند حلقه زحل به دور مشتری قرار دارد تشکیل شده از دی اکسید سولفور است که خود ناشی از شرایط آتشفشانی قمر Ioمیباشد. میدان مغناطیسی مشتری غبارهای سطح این قمر را به درون خود کشیده و به آنها شتاب میدهد که منجر به ایجاد تشعشعاتی شدید میشود که مشتری در آنها شهره است.

این یک تصویر ساده است که به لطف اطلاعاتی که جونو برای ما به زودی ارسال خواهد کرد از نو ترسیم خواهد شد و کمک خواهد کرد تا به شکلی دقیق تر داستان شفق قطبی شگفت انگیز مشتری، نحوه تشکیل و رفتار آن را درک کنیم.

البته هنوز هیچ چیز با اطمینان صد در صد همراه نیست و جونو با چالش های زیادی مواجه است. سیستم مشتری یکی از خشن ترین محیط ها در فضا است و تهدیدات ناشی از تشعشعات و همچنین اجرام آسمانی با سرعت بالا یک تهدید پایدار و مداوم برای جونو است. از آن مهمتر این که در ماه آگوست تیم جونو در یک مانور بزرگ قرار است این کاوشگر را قدری بیشتر به سطح سیاره مشتری نزدیک کنند.

بعد از همه اینها در نهایت و سرانجام این کاوشگر دوست داشتنی در برابر تشعشعات شدید مشتری زانو میزند و به درون جو آن سقوط خواهد کرد. اما اگر همه چیز طبق نقشه و طرح پیش رود این ماموریت اطلاعاتی را به همراه دارد که دانشمندان مدتها آرزوی آن را داشتند: مطالعه و کشفی جدید در مورد ماهیت و اصالت منظومه شمسی. شاید این مسئله به اندازه فرستادن یک انسان به ماه یا مریخ جذاب نباشد اما مهمترین کشفی است که دانشمندان میتوانند در این حوزه داشته باشند و به واسطه آن راز حیات ما بر روی زمین نیز میتواند افشا شود.

Watch video!